TIỀN QUAN KIM TRUNG HOA DÂN QUỐC

Tiền quan kim là một dạng tiền tệ tách biệt với đồng tiền pháp tệ (tiền lưu hành chính thức) của Trung Hoa Dân Quốc do Ngân Hàng Trung Ương Trung Hoa phát hành, chúng dùng đơn vị “quan kim” không giống như đơn vị “dollar” thường thấy của Trung Hoa (trước năm 1935 chưa có đơn vị “yuan”). Xã hội Trung Hoa thế kỉ XX vẫn còn sử dụng bạc nén, tương đương 1 lượng 37.8g (tiêu chuẩn Trung Hoa), bạc nén hoặc bạc thỏi được dùng để chi trả thuế quan trong thương mại và các giao dịch lớn, điều này rất lạc hậu khi phương Tây xâm lược Trung Hoa đã lưu hành những đồng tiền mệnh giá lớn đầy rẫy khắp các vùng tô giới. Năm 1929, chứng kiến màn lao dốc của giá bạc thế giới, ảnh hưởng trầm trọng đến ngân sách thuế, chính phủ Trung Hoa Dân Quốc tuyên bố thay thế bạc bằng đồng quan kim để thu thuế.

Tiền quan kim được bảo đảm bằng bạc và dùng để trả thuế nhập khẩu, bắt đầu lưu hành vào tháng 5/1931. Theo quy đổi 100 lượng bạc (HkT – Haikwan Tael) = 150 quan kim (CGU). Tiền quan kim nhanh chóng trở thành đồng tiền ngoại thương phổ biến nhất thời đó, nằm trong top 10 những đồng tiền có giá trị ổn định nhất của thế giới.  

Năm 1931, lưu thông chính thức 10 cents, 20 cents, 1 - 5 - 10 quan kim

Bộ 6 tờ phổ thông thường gặp nhất của tiền quan kim

Đơn vị quan kim ghi bằng chữ Hán

Năm 1935, Trung Hoa Dân Quốc mở cuộc cải cách tiền tệ trong nước lần đầu tiên, bỏ đơn vị “dollar” thay thế bằng đơn vị “yuan” (CNC), giá trị quy đổi rất cao 100 quan kim (CGU) = 225 pháp tệ (CNC).  

Chính phủ chuyển đổi đồng pháp tệ đơn vị "dollar" sang đơn vị "yuan"

Năm 1942, cao trào cuộc chiến Trung – Nhật,  tiền pháp tệ mất giá trầm trọng, chính phủ đưa quan kim vào sử dụng chính thức trong dân chúng, lưu hành song song cả 2 đồng tiền pháp tệ và quan kim. Đồng thời xả kho 100 triệu quan kim mệnh giá 20 và 50 đã in trước đó bơm vào thị trường. Lúc này 1 CGU = 20 CNC.

Khi được lưu thông rộng rãi, quan kim tỏ ra lưu dụng mạnh mẽ nhất là tại Thượng Hải, do câu sau được in trên tiền “The Central Bank of China promises to pay the bearer on demand at its office here” (Ngân hàng Trung Ương hứa trả bằng vàng cho người lưu giữ đem đến ngân hàng) làm người dân được củng cố niềm tin khi xử dụng.

Nhật đầu hàng sau Thế chiến, bất ngờ xảy ra khi quân cộng sản Trung Hoa do Mao Trạch Đông chỉ huy với sự yểm trợ từ Soviet đã tấn công quân chính phủ Trung Hoa Dân Quốc. Với viện trợ dồi dào, khí tài trang bị hiện đại cùng các cố vấn Soviet nhanh chóng đánh thắng Quốc Dân Đảng suốt các mặt trận chiến tranh Quốc – Cộng. Do chiến tranh lan rộng, đồng tiền quan kim bắt đầu lạm phát, chính phủ Trung Hoa Dân Quốc in thêm các mệnh giá 250 – 500 quan kim đưa vào lưu hành.

Mệnh giá 250 quan kim

Năm 1947, tiếp tục bơm thêm các mệnh giá 1000 – 2000 – 5000 quan kim

Năm 1948, in thêm 10000 – 25000 – 100000 – 250000 quan kim, đồng quan kim mất giá không phanh.

Những tờ quan kim mệnh giá lớn

Tiền mẫu specimen

Năm 1949, chính phủ Trung Hoa Dân Quốc mất đại lục, chạy ra đảo Đài Loan và tồn tại đến ngày nay. Tiền quan kim kết thúc sứ mệnh.

Đài Loan tệ lấy từ mẫu của tiền quan kim nhưng không phải quan kim

Thời gian đầu (năm 1930), tiền được in bởi nhà in American Bank Note Company, gồm các mệnh giá 10-20 cents, 1-5-10-20-50-100-250-500 quan kim. Từ năm 1947 trở đi có thêm các ngân hàng khác tham gia in tiền quan kim, nâng tổng số mẫu quan kim tăng nhiều hơn, do đó tiền cùng một mệnh giá nhiều màu nhiều kiểu chỉ bắt gặp từ mệnh giá 500 đổ lên. Tất cả chỉ dùng duy nhất một hình ảnh ông Tôn Trung Sơn.

Các ngân hàng tham gia:

• American Bank Note Company
• Waterlow and Sons
• The Security Banknote Company
• ChungHua Book Company
• Thomas De La Rue
• The Hong Kong Printing Press
• The China Engraving and Printing Works

Tại Việt Nam, bạn có thể bắt gặp quan kim rất nhiều trong các khu Hoa kiều, lý do chúng xuất hiện thường là những người Trung Hoa đã bỏ xứ ra đi do 2 cuộc chiến Trung – Nhật, Quốc – Cộng đem theo về Đông Dương, hoặc là tiền viện trợ cho các hội quán tương trợ người Hoa do chính phủ Trung Hoa Dân Quốc tài trợ. Hiện tại thông tin tiền quan kim được quân đội Tưởng Giới Thạch đem vào miền Bắc Việt Nam rất mơ hồ, chưa được xác thực nên không đề cập đến, nhưng chắc chắn một điều tại miền Nam chúng có rất nhiều.

Đức Châu